Ontdekking | Lugano Bike: de verborgen valleien van Ticino

In Lugano verspreiden palmbomen, rododendrons en citroenbomen een zoete en wonderbaarlijke geur. Door de combinatie van een mediterrane zachtheid en de grandeur van het hooggebergte, hangt er in Ticino een sfeer die je maar zelden elders in de Alpen aantreft. Over de paden die de diepe valleien en wilde bergkammen van Gola di Lago of Monte Bar doorkruisen, volgen we de mountainbikeroute Lugano Bike met markering nr. 66.

Italiaanse flair

Langs het meer hangt een zuidelijke geur die uniek is voor Zwitserland. Afgezien van de uitstekende bewegwijzering van het Zwitserse netwerk ademt alles Italië. In de zomer worden de gevels van de huizen versierd met bloemen en lopen en fietsen vrouwen en mannen in hun mooiste kleren rond. De route van de Lugano Bike verlaat de rijke Rivièra en brengt je naar een andere wereld, die soberder is, maar die wel in de smaak valt bij fietsers die van karakteristieke valleien houden.

Boven bij de badplaats brengt de kabelbaan van Suvigliana ons naar Monte Brè. Daarmee winnen we meteen al heel wat hoogtemeters. Het panoramische restaurant Vetta Monte Brè verwelkomt ons voordat we het turquoise water van het meer verlaten, waar de omliggende bergtoppen als suikerbroden opdoemen.

Onderweg rijden we door een kleurrijke tuin van Eden met aardbeibomen, lavendel en rozemarijn. De weg is in het begin niet erg bochtig, maar wordt moeilijker naarmate we Brè naderen.

De natuur omsluit zich rond ons als we een groot bos binnenrijden. De klim is uitdagend en lang, tussen majestueuze beuken- en kastanjebomen.

De steilste bergen

Bij de kruising met Alpe Bolla leidt een zeer steile afdaling naar Villa Luganese. De weelderige vegetatie verbergt een pareltje van erfgoed: het in Romaanse stijl opgetrokken oratorium van Saint-Martin werd gebouwd op een houten constructie. Binnenin bevindt zich een vrouwengraf met een Romaans-Lombardische fibula dat dateert uit de 6de eeuw voor Christus.

Terwijl op lagere hoogten de met vegetatie bedekte paden fietsers zouden aanzetten om terug te keren, lijken de bergweiden hogerop open en uitnodigend. De paden naar Monte Roveraccio voeren ons naar het hart van de berg. Als we de kaart lezen, zien we vrij vage hoogtelijnen, wat erop wijst dat het een niet al te veeleisende klim is voor mountainbikers. De bergen zijn indrukwekkende forten die de cultuur van een heel volk herbergen. In het noorden van Ticino liggen nog steeds verlaten valleien waar het boerenleven met zijn bewogen geschiedenis bewaard is gebleven.

Eenzaamheid …

Het dorp Sonvico is versierd met bloemen en weelderige moestuinen. Dit idyllische vakantiebeeld is niet te vergelijken met dat van een nog niet zo ver verleden, een hardwerkend Ticino. In deze afgelegen dorpen leefden hele generaties in volledige zelfredzaamheid, ver verwijderd van de ontwikkeling die destijds aan de oevers van het Lago Maggiore plaatsvond.

Het is moeilijk om je de leefomstandigheden van de boeren voor te stellen, ze leefden op de grens van het menselijke uithoudingsvermogen. In zijn boek The Bottom of the Bag vertelt Plinio Martini, een lokale jongen die naar de Verenigde Staten emigreerde, over zijn jeugd in zijn geboortevallei, waar “de meeste mensen, een beetje zoals de lariksen op de bergkammen, hun rug niet meer konden rechten.” De beter gegoede families hadden een paar stuks vee dat ze naar de bergweiden brachten, waarvan ze één voor één de stenen hadden weggehaald. In deze bergen, die tot de steilste ter wereld behoren, kwamen jonge mensen om het leven toen ze op zoek waren naar verdwaalde geiten of hooi aan het maaien waren op steile richels. “Iedere familie rouwde om een ​​kind dat veel te vroeg was gestorven. De priester vertelde hen dat ze engelen waren geworden en dat elke familie zijn eigen engel moest hebben.”

Vergeten dorpen

Arla is een toegangspoort tot een andere wereld. Als je de regio per fiets ontdekt, ontdek je de ziel van Ticino. De wegen zijn eindeloos en kronkelen door het landschap, maar je weet niet waar ze naartoe leiden: naar velden of naar dorpen die in de 19de eeuw zijn verlaten. Gehuchten die door de exploitatie van kastanjes toch een zekere welvaart kenden. Ze herleven door de prachtig gerestaureerde woningen.

Een nieuw eldorado

Op de hoogten van deze dorpen hadden de bewoners op onmogelijke plaatsen paden uitgehouwen, kilometerslange terrasvormige muren opgetrokken om aan landbouw te doen en dijken gebouwd tegen de verwoestende overstromingen van de stortvloeden. De inspanningen bleken zinloos toen een deel van de berg instortte of een overstroming de dijken deed doorbreken en alles op zijn pad wegvaagde. Alles moest onvermoeibaar opnieuw opgebouwd worden. Jonge mensen zoals Plinio, die mest meebracht om het op de velden te verspreiden, begonnen te dromen van een land vol kansen: Amerika! De hooggelegen valleien van Ticino verloren aan het begin van de 20ste eeuw dan ook 70% van hun bevolking.

Maar alles veranderde in de jaren 40. Nieuwe steengroeven exporteerden glimmerige gneis naar Zwitserland en Duitsland. In de dorpen verschenen fietsen en andere goederen die het dagelijks leven van de bewoners gemakkelijker maakten. Voor het eerst konden de inwoners van Ticino hun rug strekken en ademhalen. Van geitenhoeders werden ze arbeiders of metselaars. Na de Tweede Wereldoorlog opende het toerisme in Lugano de deuren naar de valleien en bracht een hele generatie naar een gelukkigere toekomst.

In een dreigend licht komen we aan bij de berghut, de capanna Pairolo. Wat een mooie naam! En wat een luxe om na deze eerste dag zittend aan een kantinetafel met een rood-wit geblokt tafelkleed, van het dagmenu te kunnen smullen.

Expeditie in het groen

De volgende dag brengt de espresso het lichaam weer op gang, zodat het de laatste treden naar Monte Cucco kan beklimmen. Deze tweede dag in Ticino is als een expeditie in het groen. Vanaf het balkonpad heb je uitzicht op de vallei. De diepte is zo immens dat we de bodem, waar de rivier de Cassarate stroomt, moeilijk kunnen onderscheiden.

Naarmate we hoger klimmen, contrasteren de weelderige hellingen met de verlatenheid van de hoge bergen. De route volgt het pad dat naar een verlaten kerk leidt, die van San Lucio. De nabijgelegen bergweide Gola di Lago getuigt van de menselijke aanwezigheid in deze vijandige omgeving. Bij Rifugio San Lucio zetten we voet aan land in Italië: de bergkam vormt de grens.

Passage in Italië

De sterke wind en de kou van de bergen doen ons de warmte van het meer en de palmbomen vergeten. Daarboven ligt het koninkrijk van de steenarend. Bij een bocht gaat er een pad richting Valle del Ciapelon. Wandelaars zijn er schaars: er zijn weinig passanten.

Destijds verbond de weg de dorpen met elkaar en liep van bronnen naar fonteinen. Lokale archieven maken melding van de corveetochten die de gemeenten moesten uitvoeren om de vele muilezelpaden te onderhouden, die soms door overstromingen in de lente werden weggespoeld. Ze zijn het erfgoed van een leven van boerenarbeid.

Het enige wat ons nog rest is ons te laten bedwelmen door de lange afdaling. De helling is pal naar het zuiden gericht: de droogte heeft de laatste gentianen en boterbloemen tenietgedaan. We passeren de kloof en dalen verder af richting het panorama van het Motto della Croce.

De ziel van Ticino

In de gemeente Capriasca hebben sommige inwoners besloten om een ​​eenvoudig bestaan ​​te leiden. De paar stenen huizen passen perfect bij het landschap: in Ticino zijn er talloze van dit soort gehuchten.

Als we Tesserete bereiken, een paar kilometer van Lugano, hebben we het gevoel dat we terugkeren uit een andere wereld. De Lugano Bike voert over kleine weggetjes die door het hart van deze Ticino-dorpjes lopen. Dorpjes die je uitnodigen om te verdwalen in de steegjes en de huizen te bekijken die dicht op elkaar staan. Zo konden de boeren elkaar in de winter gezelschap houden en helpen. Architectuur kan het verhaal van een heel land vertellen, en dat van Ticino is ontroerend. Deze plek, ver weg van de geneugten van het Lago Maggiore, heeft een boerentraditie van bescheidenheid weten te behouden.