Specialized Soil Searching omarmt routebouwers Amerongen: ”Want vroeger was niet alles beter!”

,,Vroeger was alles beter, Patrick!”, roept een mountainbiker van achteruit de groep richting Patrick Jansen – ‘trail builder’ van beroep. We rijden met een groep journalisten en betrokkenen over de mountainbikeroute van Amerongen, die vanaf deze dag officieel is geadopteerd door Specialized. Het weer is niet best. Sterker nog: het komt boven de Utrechtse heuvelrug met bakken uit de hemel. Onze bikes worden smerig, de flitsende zonnebrillen gaan snel af en de regenjackies aan. Het zand knarst tussen ketting en tandwielen, langs schijven en remblokken.

Zelf rijd ik net achter Jansen. Die reageert op de deze dag al vaker gehoorde zin, die naar hem wordt geroepen. ,,Vroeger reden we op dagen als deze in dit gebied door een grote modderpoel”, zegt hij. ,,Ja, de omstandigheden zijn nu ook niet best, maar we rijden vooral door het net gevallen water. Niet door tientallen centimeters diepe plassen. Als het straks droog is, is de route al snel weer goed te berijden.”

Vroeger was alles beter. Ja, als je kijkt naar energieprijzen, of huizenprijzen. Of meegaat in de smaak van doorgewinterde liefhebbers van Britse muziek uit de jaren tachtig. Ook de vrijwilligers van de trail crew van MTB Utrechtse Heuvelrug krijgen, of kregen vooral, het nog wel eens te horen: “Vroeger was alles beter.” Want tja, in de jaren negentig kon je in delen van het natuurgebied nog vrijuit fietsen. En op de rechte paden van de vaste route die daarna uitgetekend werd, daar kon je met je 26inch mountainbike met starre vork toch zo lekker op doorrammen. En je had, in tegenstelling tot vandaag de dag, geen vignet nodig.

Als in de presentatie voorafgaand aan onze fietstocht een foto van die toenmalige route getoond wordt, is wel duidelijk dat in het mountainbiken vroeger toch echt niet alles beter was. Het beeld toont een met water overspoeld bospad met tientallen modder-ontwijkende sporen die van een recht stuk een ingewikkelde slinger maken. De nachtmerrie van elke mountainbiker en een groot contrast met de huidige, zorgvuldig ontworpen en onderhouden speelse routes op het mtb-netwerk op de Utrechtse Heuvelrug.

Amerongen is een van die negen (!) routes en die lus van 18 kilometer staat vandaag centraal. Specialized, dat ons heeft uitgenodigd, is partner geworden van het midden in Nederland gelegen traject. Dat wil het Amerikaanse fietsmerk niet doen door simpel een bak geld over de schutting te gooien. Specialized heeft de onbekende helden van het mountainbiken, zoals ze de wereldwijde trailbuilders noemen, omarmd. Dat doen ze met hun project Soil Searching. Kortgezegd: voorname routebouwers worden ambassadeurs van het merk, net als hun topmountainbikers, en overal ter wereld worden routes duurzaam ondersteund.

De in Nederland woonachtige Zuid-Afrikaan Fanie Kok werkt bij Specialized aan Soil Searching. Alhoewel zijn Nederlands prima te verstaan is, en vanwege Zuid-Afrikaanse invloeden ook grappig om naar te luisteren, vertelt hij in het Engels over de ‘unsung heroes of mountain biking’. Zijn strekking: we moeten het werk van de trail builders, waar ook ter wereld, gestructureerd ondersteunen, want het is van groot belang. Een flitsende bike is mooi, maar zonder goede trails heb je er weinig aan.

Kok is altijd getooid met hoed, waarmee hij naar eigen zeggen ‘praat met de zon’. Dat is op deze regenachtige dag niet helemaal gelukt. Binnen bij de houtkachel van het prachtig, vlakbij Amerongen gelegen kantoortje van Staatsbosbeheer kan hij wel vertellen over projecten die wel zijn gelukt. Zoals in de Minami Alps in Japan. In dat Unesco-natuurpark draagt de aanleg van een trail-netwerk zelfs bij aan de leefbaarheid. “Het is een omgeving waar weinig jongeren meer wonen. Het mountainbiken wordt daar omarmd, ook door ouderen die de sport helemaal niet kennen. Het brengt de jeugd terug het gebied in, het bouwen van de trails brengt mensen uit alle lagen met elkaar in contact. Het zorgt voor verbinding en is een ontzettend krachtige tool, die een grote culturele meerwaarde heeft voor die streek.” 

Specialized wil ook in Nederland dit soort initiatieven ondersteunen. Het merk was op die manier al betrokken bij de aanleg van het Bikepark in het Limburgse Mook, waar een oude vuilstortplaats is gebruikt om een aantal prachtige downhilltrails aan te leggen. Dat deed Specialized overigens door twee fietsen ter beschikking te stellen voor een loting: die brachten op die manier geldelijk meer op.

Dat nu Amerongen is gekozen als eerste ‘Soil Searching-partner’, is niet vreemd. Het is de meest populaire route in Nederland en het schoolvoorbeeld van een moderne, specifieke aangelegde mountainbikeroute in Nederland. Als je doet alsof je het zandgeknars niet hoort, is het zelfs op een regenachtige dag een feest om het parcours te rijden. Flowy trails volgen elkaar in hoog tempo op, slechts sporadisch afgewisseld met rechte stukken, meestal om wat hoogtemeters te winnen. Ook Kok vermaakt zich prima. Op zijn unieke Soil Searching mountainbike (Specialized verkoopt onder meer limited bandensets om het project te ondersteunen) grijpt hij elke mogelijkheid aan om een frivole jump te maken.

Vandaag zijn we een van de weinigen die rondrijden, maar jaarlijks fietsen bijna 90.000 unieke mountainbikers hun rondjes op Amerongen. Een aantal dat in de coronaperiode explodeerde, laat Rein Zwaan op basis van Strava-cijfers zien. Zwaan werkt voor Staatsbosbeheer, eigenaar van het gebied dat door de route van Amerongen wordt doorkruist.

“Wij hechten bij Staatsbosbeheer veel waarde aan een goede balans tussen het beschermen, beleven en benutten van de natuur”, vertelt Zwaan. “Vandaar dat we ruim tien jaar geleden al tot de conclusie kwamen dat de old-skool route met modderplassen en kapotgereden paden niet meer werkte. Vanuit de overheid is er alleen subsidie beschikbaar voor wandelroutes, maar wij zagen dat we wat extra’s moesten doen voor mountainbikers. Die sport is veel groter dan de paardensport, maar heeft maar de helft in kilometers aan specifieke paden.”

Staatsbosbeheer begon daarom samen met de stichting MTB Heuvelrug in 2009 al met een boswerkdag. Zwaan: ,,Met vrijwilligers pleegden we onderhoud op de route. Later zijn we samen met Patrick begonnen met het verbeteren en hertekenen van het traject, en is ook het systeem met vignetten ontstaan: wij hebben als semi-overheidsorganisatie zonder leden niet het volledige budget om routes aan te leggen en te onderhouden. De vernieuwing van Amerongen is een groot succes geworden. We zijn een paar keer uitgeroepen tot de beste van Nederland, en in coronatijd bijna ten onder gegaan aan onze eigen populariteit. In  die periode was het soms dag in dag uit filerijden. Gelukkig zijn de aantallen nu weer genormaliseerd, maar we zijn nog steeds de meest bereden route van Nederland.”

Onder meer de ideale, centrale ligging van de route en de juiste aanwezige voorzieningen (zoals een ruime parkeerplaats) zorgen voor die status. Maar het zijn natuurlijk vooral de fantastische trails die mountainbikers vanuit heel Nederland richting Amerongen laten komen. Met zijn bedrijf Tracks & Trails heeft de ecoloog (en ex-wereldkampioen bij de Masters) Jansen al meer dan honderd routes in Nederland uitgetekend. Het aanleggen van Amerongen (vanaf 2015) was een flink project, vertelt hij als hij op een kaart de oude en nieuwe route naast elkaar legt.

“Rein en ik zijn simpel gestart met een wandeling in het bos, en het kijken naar de mogelijkheden”, legt hij uit “Daar ontstonden plannen uit, waar vervolgens aan veranderd en geschaafd werd, in samenwerking met de trailbuilders. Zo lag ‘Harry Slinger’ (een populaire downhillpassage in de route) eerst een tiental meter naar links. Dat bleek precies in een klein natuurreservaat te zijn, waar zowel Staatsbosbeheer als ik niets vanaf wist. Dat hebben we toen relatief makkelijk aan kunnen passen. Dat zou nu niet zo maar meer lukken. We liggen als mountainbikers veel meer onder een vergrootglas, dat is in de coronaperiode versterkt. De samenleving is gepolariseerd, we kunnen niet meer onder de radar werken. Het aanleggen van een route is een politiek spel geworden.”

Jansen kan tot in details vertellen over het hoe en waarom van elk bochtje, heuveltje of aanrijroute in Amerongen. En over honderden andere situaties, overal in Nederland, waar hij met de lokale politiek, bewoners en betrokkenen in conclaaf moet over kleine stukjes nieuw pad. Hij is blij met het initiatief van Specialized om het belang van (het maken van) goede trails – waar zowel mountainbikers als andere recreanten baat bij hebben – onder de aandacht te brengen.

Eén ding wil hij (en ook Zwaan) daarom nogmaals benadrukken: zonder de tientallen vrijwilligers – de trailcrew van MTB Heuvelrug – was de route van Amerongen er nooit geweest én was-ie nu niet zo goed onderhouden. Ook Kok stelt dat het werk van de vrijwilligers (niet alleen in Amerongen) nog wel eens wordt onderschat. Hij vergelijkt in zijn verhaal het bouwen van een mountainbikeroute zelfs met kunst. “Zeker in het relatief vlakke Nederland. Het is ontzettend lastig om de juiste flow te vinden, rekening te houden met de dynamiek van het bos, wat er wel en niet mag en met bijvoorbeeld de drainage. Die is voor elke ondergrond anders en dat is precisiewerk. Ik denk dat te weinig bikers zich dat realiseren als ze over een route rijden.” 

Die kunstenaars worden in Amerongen vanaf nu dus ondersteund door het Soil Searching-programma van Specialized. Onder meer met financiën om de juiste materialen aan te schaffen, met het faciliteren van kennisdeling (met bijvoorbeeld een trail symposium en e-learning over onderhoud), simpele zaken als bidons met logo’s en een feestavond. En ook niet onbelangrijk: met het in de spotlight zetten van de vrijwilligers en hun werk, en de algemene bewustwording van de noodzaak ervan.

Kok: ,,We willen dat elke mountainbiker zich verantwoordelijk gaat voelen voor het gebied waar hij doorheen fietst. Het zou mooi zijn als iedereen zijn steentje bijdraagt aan het onderhoud van zijn lokale trails. Ik ken tientallen verhalen van bikers die daar niets van moesten weten, maar nu elke week enthousiast het bos ingaan om te helpen. Ik kan iedereen aanraden het eens te proberen. Het is fantastisch om te doen.”

Dat is een stroming die in Nederland al aardig op gang aan het komen is: overal in het land bouwen en onderhouden lokale fanatiekelingen hun route, al dan niet ontworpen door Jansen. Die stelt dat dat wat in de Minami Alps in Japan gebeurt in een andere vorm ook hier plaatsvindt. “Als je kijkt naar Amerongen, dan zijn die nieuw aangelegde trails een meerwaarde voor deze streek. De recreatieve draagkracht is ontzettend gegroeid. Hadden we hier niets gedaan, dan was er zeker in coronatijd een conflictsituatie ontstaan. Nu kan de Utrechtse heuvelrug de toenemende drukte veel beter aan, en hebben we ook nog eens veel leukere, afwisselende routes. Dat is niet alleen beter voor mountainbikers, maar voor alle recreanten, en de lokale ondernemers.”

Oftewel: nee, vroeger was niet alles beter.

Foto’s © Joris Knapen/Specialized