In 2019 zette Zipp zijn eerste stappen in de MTB-wereld. Intussen groeiden ze uit tot een volwaardig alternatief voor de grotere fabrikanten en haalden ze successen binnen in de Enduro World Series met het Lapierre-Zipp Collective. Zipp bleef zijn product verder optimaliseren en vooral, ze bouwden een afgeleide in de vorm van een gravelwiel dat best aandacht verdient. Voor ons dé gelegenheid om terug te komen op de karakteristieken van die modellen en om ze aan een doorgedreven praktijktest te onderwerpen. Als bonus geeft Bastien Donzé, productmanager bij Zipp en “papa” van deze wielen ons extra toelichting.

“Het vertrekpunt is de velg met plat profiel, zoals bij motoren”, vertelde Bastien Donzé, productmanager bij Zipp, ons drie jaar geleden bij de lancering van de allereerste 3Zero Moto-wielen (lees het hele artikel hier: Presentatie | Zipp 3Zero Moto: carbon wielen met een plat profiel). “Dat klinkt erg eenvoudig, maar in de praktijk blijkt het erg complex en het is dan ook niet verwonderlijk dat we deze techniek nooit eerder zagen. Zonder de expertise van Zipp op vlak van carbon, zou ik niet durven zeggen dat dit was gelukt.”

Maar waarom zou je je specifiek laten inspireren door de motorwereld als je weet dat die machines 9 tot 10 keer zwaarder wegen dan onze mountainbikes? Omdat Zipp een sneller wiel wilde bouwen en ze daarbij heel erg geloven in het credo dat in MTB sneller niet per se gelijk staat aan lichter en stijver. Of toch niet voor alle toepassingen. Elementen zoals controle en stabiliteit worden ook in de mix gegooid en spelen een misschien wel nog belangrijkere rol. Dat blijkt ook effectief als je kijkt naar het endurosegement en/of als je denkt aan fietsen die zwaarder zijn en meer “kleven aan de grond” zoals e-bikes.

“Vanuit technisch standpunt is de geometrie van fietswielen niet echt meer geëvolueerd sinds de jaren 1930 en de komst van de eerste aluminium wielen van Mavic”, legt Bastien uit. “Daardoor krijg je vandaag wielen die te stijf zijn en oplossingen van andere fabrikanten die ontoereikend zijn. Sommigen gebruiken een soort “mals” aluminium dat breekbaar is. Anderen kiezen dan weer voor een “hard” aluminium dat het gebruik van ‘tire-inserts’ vereist om stootlekken te voorkomen.” 

“Sinds de jaren 1930 is de geometrie van fietswielen niet echt meer geëvolueerd” Bastien Donzé, productmanager bij Zipp

Met carbon is het niet beter, oordeelt Zipp. Ook de meeste wielen in dat materiaal zijn te stijf waardoor je je banden te veel gaat oppompen om snakebites te voorkomen, met als nadeel dat je grip verliest. Of je moet gebruik maken van ‘tire-inserts’ die voor een aanzienlijk zwaarder loopvlak zorgen. Hier komt de enkelas-vorm van motorwielen om de hoek kijken, die rond de spaaknippel kan scharnieren om een paar millimeter speling te geven, het zogenaamde “enkeleffect”.

Om helemaal correct te zijn, is de toepassing van dit idee niet nieuw in de fietswereld. Bij sommige stalen stadsfietsvelgen kon je dit al observeren. Wel nieuw is dat Zipp werkt met carbon en dat laat veel meer vrijheid toe dan staal. Tijdens de 3 ontwikkelingsjaren testte het merk trouwens meer dan 112 verschillende lay-ups van het carbon alvorens ze tot het gewenste resultaat kwamen. Een klein merk bracht kort voor Zipp al een soortgelijk product op de markt, maar de distributie ervan was vertrouwelijk.

Dat gewenste resultaat werd dus een zeer dikke enkelwandige velg (30 mm inwendige breedte voor 37,5 mm uitwendige breedte op het MTB-model) die is ontworpen om zowel laterale stijfheid te bieden voor ondersteuning als torsiestijfheid voor efficiëntie, maar die ook frontale flexibiliteit biedt voor comfort dankzij het beroemde “enkeleffect”.

Waar een traditionele carbon velg minder vervormt dan een aluminium model en sneller terugveert, wat het gevoel geeft van wielen die “botsen”, vervormt de 3Zero Moto meer dan alle concurrenten en veert ze langzamer terug, waardoor de schokabsorptie verbetert. Op papier lijkt het allemaal logisch en blijkt het gewoon natuurkunde.

Volgens Bastien is het bijzonder interessant “bij herhaaldelijke kleine impacts die met hoge frequentie komen waar de vering wordt overgeslagen. In zekere zin zou je het werk in tweeën kunnen verdelen met de grote inslagen voor de vork en de kleine voor de velg.”

Van enduro naar … gravel

En hoe zit het met de 101 XPLR gravel versie? Die zag 2 jaar na de 3Zero Moto, ontworpen voor enduro, het levenslicht en neemt dezelfde concepten over voor dezelfde voordelen. Met 27 mm is de binnenbreedte vrij groot voor een wiel dat ontworpen is voor banden van 40 tot 50 mm, maar Bastien benadrukt dat “brede velgen echt iets ongelooflijks kunnen brengen. Op de 303 Firecrest zitten we al op 25 mm, ook al zijn dit velgen voor de weg, ontworpen om te worden gemonteerd met bijvoorbeeld 28 mm banden.”

“Een brede velg spreidt de hielen van de band en geeft meer steun aan de zijwanden, waardoor de druk kan worden verlaagd zonder een slappe indruk te maken. Op de weg praten we misschien niet veel over trillingsdemping maar metingen toonden aan dat het verlagen van de druk met één bar op een tubeless band in vergelijking met een tube ons op een kasseistrook een besparing van 48 W oplevert. Voor de 303 Firecrest met 28 banden adviseren wij op te pompen tot 4 of 4,5 bar.”

“De beperking op dit gebied is de kwestie van de vorm van de band. Vooral bij mountainbiken, minder bij gravel.” Bandenmerken werken namelijk met een specifieke velgbreedte in gedachten en als je daar te veel van afwijkt, bestaat er een reëel risico dat de noppen niet zitten waar ze moeten zitten.

Het concept van de brede velg met enkele brugrand heeft echter ook zijn nadelen, geeft Bastien toe. Deze constructie is onverslaanbaar op het gebied van comfort en grip, maar mist zijdelingse stijfheid … Tenzij je de velg royaal verstevigt, maar dat betaal je dan weer op vlak van gewicht. Op dit moment is dit een van de redenen waarom de potentiële toepassing van dit concept op andere domeinen beperkt is. Zipp sluit een trail/downcountry gebruik in de toekomst niet uit, maar eerst moet de juiste stijfheid bereikt worden zonder (te) veel gewicht.

Voor XC is het kosten/baten-rapport van deze technische oplossing op dit moment niet van toepassing. “Natuurlijk hebben we 101-velgen getest in het XC-mountainbiken, maar de resultaten zijn voor ons niet overtuigend. Het gewicht is nog steeds groter dan dat van wielen met klassieke velgen en we vonden de winst die het ‘enkeleffect’ oplevert, onvoldoende om deze toepassing te rechtvaardigen. Ik kan begrijpen dat dit verrassend is, en dat waren de tests voor ons ook, maar het verdict vanop het terrein is overtuigend. En we willen niet koste wat kost een concept in elk segment duwen als blijkt dat het in sommige gevallen minder relevant is. In gravel daarentegen is het opvangen van trillingen cruciaal omwille van de afwezigheid van veringen. En daar toonden onze tests aan dat wielen als de 101 interessant kunnen zijn.”

Verfijnde spaken en naven maken het huwelijk af

Na iets meer dan twee jaar op de markt, heeft Zipp geprobeerd om zijn 3Zero Moto nog wat te verfijnen. Geen verandering aan de velgzijde: het merk concentreerde zich vooral op andere onderdelen van het wiel. Met de nieuwe ZM2-naven die vorig jaar werden gelanceerd, hoopt Zipp een beetje meer dynamiek te brengen dankzij een meer verzorgde montage.

De flenzen zijn groter dan voorheen voor meer stijfheid en zijn nu verbonden met 32 platte spaken terwijl het freewheelhuis van 56 aangrijppunten naar … 132 gaat, voor een maximale reactiviteit en altijd met de ambitie om sneller te gaan. Het gewicht verandert niet of nauwelijks: er werd 1950 g aangekondigd, onze meting leverde een gewicht van 1910 g op.

132 aangrijppunten voor één draai van de wielen (slechts 2,7° rotatie van het ene punt naar het andere), het lijkt enorm, maar het ontwerp is slim. De ring heeft slechts 33 inkepingen, wat een goede levensduur garandeert (hoe hoger het aantal, hoe kleiner en kwetsbaarder de inkepingen) en het geheim zit verborgen in de pallen: er zijn er 12 van, verzameld in 4 groepen van 3 (voor de verdeling van de inspanning en de betrouwbaarheid), elk verschoven ten opzichte van de andere. 4 groepen x 33 pallen = 132 aangrijppunten, de som klopt!

Een ander bijzonder kenmerk waar Bastien bijzonder trots op is, is het systeem voor de sluiting van de lagers: het is “gewoon” een golfvormige ring die op de lager drukt wanneer het wiel op de fiets wordt gemonteerd. Het beweegt niet, het werkt ook als een automatische spelingregelaar en het is natuurlijk gepatenteerd. Voor gravel gebruikt de ZR1-naaf hetzelfde concept, maar met slechts 6 pallen of 2 groepen van 3. Twee keer minder pallen en dus twee keer minder aangrijppunten (66), om een beetje gewicht te besparen en vooral om de wrijving te verminderen.

Over techniek en onderhoud gesproken, in de werkplaats en tijdens onze test ontdekten we een ander zwak punt van deze velgen: door de enkelwandige constructie steken de spaken binnenin de velg uit en zijn daarom bedekt met een harde plastic strip om te voorkomen dat ze het velglint doorboren. Daardoor hechten niet alle velglinten even goed aan deze wielen als bij andere, meer conventionele alternatieven. Als je de naakte wielen koopt, kunnen we je alleen adviseren om het velglint te kiezen dat erbij hoort … of geduldig zijn als je een ander velglint wilt monteren.

Tot slot kondigt Zipp aan dat de 3Zero Moto-wielen “sterker zijn dan andere carbon modellen en aluminium velgen in een complete vernielproef”. Die claim wordt versterkt door een behoorlijk genereus garantiebeleid (identiek voor de 3Zero Moto en de 101 XPLR). De levenslange garantie dekt ook breuk tijdens het rijden, naast fabricagefouten. Zoals je verderop in dit artikel zult zien, konden we aan den lijve vaststellen dat het product inderdaad (zeer) betrouwbaar is! Wat de prijs betreft, zijn beide modellen gelijk geprijsd: tussen 918 en 1023 euro per paar, afhankelijk van de configuratie.

Laten we de trails op gaan om al deze mooie woorden op de proef te stellen, om te ontdekken wat er verandert op de 3Zero Moto en wat de 101 XPLR op gravel kan brengen. Je bent op Vojo dus starten we met de mountainbike. Lees wel door tot het einde van het artikel, de gravel ervaring met de 101 XPLR is ook een kijkje waard!

De Zipp 3Zero Moto-wielen in de praktijk

Zoals eerder gezegd is het Zipp 3Zero Moto concept niet echt nieuw meer, aangezien het 3 jaar geleden al werd voorgesteld. Vorig jaar kregen we echter een bijgewerkte versie van deze wielen gepresenteerd, met nieuwe naven en een nieuw spaakpatroon om een van de zwakke punten van deze wielen, hun logheid, te compenseren. Het is dat nieuwe model dat we uitgebreid gaan testen.

Maar voor we beginnen, toch nog een kort woordje over de eerste generatie Zipp 3Zero Moto wielen, die we na de presentatie in Portugal mochten houden (foto boven) en waar we vandaag nog steeds op rijden! Met bijna 3 jaar rijden, duizenden kilometers in België, in de bergen, in enduro, en vooral op de e-bike, kunnen we zeggen dat we enige ervaring hebben. En de resultaten zijn uitstekend, vooral wat de stevigheid betreft.

Afgezien van de lak die aan de randen van de velg wat “afgebladderd” is, zien ze er bijna uit als nieuw! En dat ondanks het feit dat de wielen behoorlijk hard onder handen zijn genomen door verschillende rijders met hun eigen stijlen en maten. De enige kleine problemen zijn een GX 11-speed cassette die vastzit op het freewheelhub (gelukkig verkrijgbaar als reserveonderdeel voor niet al te veel geld en makkelijk te vervangen) en rollagers die beginnen tegen te krasselen (wat niet helemaal abnormaal is na 3 jaar gebruik).

Tijdens het rijden krijgen we van dit eerste Zipp 3Zero Moto model nog steeds dezelfde sensaties als bij onze eerste test: verbazingwekkend veel tractie bergop, een uitstekende grip in scherpe bochten en echt comfort. Wij gebruikten deze wielen voornamelijk op een e-bike, waar deze kwaliteiten nog beter tot uiting komen omdat het gewicht van de fiets de unieke eigenschappen van de 3Zero Moto nog versterkt. Tegelijkertijd wordt hun belangrijkste nadeel weggewerkt: een zwaarder gewicht en een sloom gevoel dat de dynamiek bij versnellingen inperkt.

Zipp is zich terdege bewust van deze beperkingen en de aanpassingen aan de nieuwe generatie moeten deze zoveel mogelijk wegwerken. Maar voel je nu echt de toegevoegde waarde van de nieuwe naven en het aangepaste spaakpatroon op de “2.0” van de 3Zero Moto? Dat hangt ervan af. We begonnen onze test met het vervangen van de eerste versie door de nieuwe op onze Specialized Turbo Levo, de fiets waarop we het meest hebben gereden met deze wielen. Daarna probeerden we ze op andere e-bikes.

Eerlijk? Je moet zoeken om het verschil te voelen. Aangezien de elektrische ondersteuning grotendeels de sloomheid van het eerste model wegneemt, is de winst op dit vlak nauwelijks waarneembaar op een e-bike. Anderzijds stellen we tevreden vast dat alle kwaliteiten van de eerste versie bewaard zijn gebleven. Oef!

De enige kleine merkbare evolutie op de e-bike met de nieuwe wielen is het makkelijkere sturen en levendigere bochtenwerk. Voordien hadden wij de indruk dat we iets meer energie staken in richtingsveranderingen bij deze wielen dan bij klassiekere tegenpolen.

Dat gevoel is nu minder aanwezig en we winnen wat aan plezier. Maar dit blijft erg detaillistische feedback en valt alleen op als je de moeite neemt om de oude en nieuwe modellen na elkaar te vergelijken op dezelfde circuits (en als je ook dezelfde banden gebruikt, wat wij hebben gedaan).

Hoe dan ook blijft het vermogen om schokken op te vangen een uitstekende eigenschap en dat is wat het meest telt! De grip in afdalingen is nog steeds geweldig. Je kiest je koers en zolang je je lichaamsgewicht min of meer juist plaatst, houdt de fiets onverstoorbaar die lijn vast, zelfs met rotsen en wortels op de trails.

Voor de rest van deze test lieten we de e-bike links liggen en kozen we voor een meer klassieke endurofiets, de Orbea Rallon van de vorige generatie, waarop we ook met de Zipp 3Zero Moto “1.0” reden. Hier is het verschil beduidend groter. Het gewicht van de 2.0 daalde amper, maar het voelt wel alsof het achterwiel een goede 100g lichter is! Versnellingen en herlanceringen zitten op het niveau van zeer goede endurowielen, ook al voelt het meer aan als een goed aluminium wiel dan een high-end carbon wiel. Hoe dan ook, Zipp heeft niet gelogen en het werk aan de geometrie van de naven, de spaken en de reactiviteit van de freewheelhub werpt zijn vruchten af.

Het gedrag in afdalingen en de voordelen van het “enkel-effect” van de velgen voel je minder op een klassieke fiets dan op een e-bike, vooral als je een lichte rijder bent. Grotere rijders zullen duidelijk meer profiteren van de voordelen van deze wielen dan lichtgewichten. Toch is deze nieuwe versie, die dynamischer is, beter aangepast voor lichtere rijders en zal je sneller overwegen ze op fietsen zonder ondersteuning te monteren.

Toch blijven we kijken naar enduro want op een meer all-mountain type fiets zul je niet ten volle gebruik maken van de kwaliteiten van de 3Zero Moto. Tenzij je misschien in een zeer rotsachtig gebied woont of op een plek met grote hoogteverschillen en je een voorkeur hebt voor “kleine fietsen” (lees: kleine veerwegen). Op een e-bike daarentegen kun je een veel breder gebruik overwegen en zelfs een bescheiden biker zal de waarde van deze wielen ervaren.

Last but not least hadden we ook de gelegenheid om de nieuwe Zipp 3Zero Moto in “mullet”-modus te testen, d.w.z. 29″ voor en 27,5″ achter. We testten deze combo voornamelijk op e-bikes, met name op de Lapierre GLP2 die gebruikt is voor de foto’s bij dit artikel. De kwaliteiten die we hierboven opsommen zijn er nog steeds, maar ze lijken iets minder op te vallen bij een kleinere diameter. Dit doet ons denken dat de beste manier om te genieten van de charmes van deze wielen is op een “full 29” set en op een e-bike.

De Zipp 101 XPLR-wielen in de praktijk

Zeggen dat de 101 XPLR-wielen niet uitblinken qua dynamiek is een understatement. Hun voor gravelwielen niet erg flatterende gewicht speelt niet in hun voordeel (1720 g voor de set met velglinten en ventielen voor ons 700c model), maar er is iets anders. Op de onlangs geteste Trek Checkpoint SL 6 eTap bijvoorbeeld (verslag volgt), zijn de bijhorende Bontrager-wielen nog zwaarder, maar ze beantwoorden de pedaalslagen wel beter en zijn veel reactiever.

Probeer je fluks te herlanceren op een vlot bollende strook met de 101 XPLR-wielen, dan lijkt het alsof de wielen niet meewillen en een deel van je energie opslorpen. Het is echt niet leuk, en ze maken je heel duidelijk dat ze daar helemaal niet voor bedoeld zijn. Als je graag racet zodra er een beetje asfalt of een gladde weg opdoemt, doe dan geen moeite, deze wielen zijn niet voor jou.

Maar als je avontuurlijk bent ingesteld, trails en paden verkent waarvan je niet weet wat er achter de volgende bocht schuilt, of zelfs langeafstandsritten wilt maken, dan zijn de 101 XPLR’s gewoon ongeëvenaard.

Wij gebruikten ze voornamelijk op twee fietsen: de Lauf True Grit die als testbasis dient voor de hele Sram/RockShox/Zipp XPLR familie en de eerder genoemde Trek Checkpoint SL 6 eTap. De eerstgenoemde heeft een bijzonder stijve en responsieve achtertrein, terwijl de voorkant van de laatstgenoemde zo stijf is dat het oncomfortabel wordt als de weg of trail rijkelijk is voorzien van wortels en rotsen.

Deze twee frames werden door de Zipp 101 XPLR-wielen compleet getransformeerd. Met zijn oorspronkelijke wielen, de zeer stijve Zipp 303 Firecrest, had de Lauf de neiging om met het achterwiel te stuiteren. Afhankelijk van de situatie is dat niet comfortabel, soms riskant voor de banden en potentieel gevaarlijk voor de rijder, wat je dwingt voorzichtigheid in te bouwen bij het bergaf rijden.

Geen verrassingen meer met de 101 XPLR-wielen. Vooraan voel je beter aan wat er gebeurt en heb je meer grip, en bovenal voelt de achterkant nu veel gezonder en kun je je zonder aarzelen op de afdalingen storten. Op deze fiets, die ook een verende voorvork heeft (40 mm veerweg), een kleine dropper post en een goed stuur, vervaagt de grens met mountainbiken steeds meer…

Op de Trek is het comfort aan handen en polsen duidelijk verbeterd. Achteraan was de fiets al relatief comfortabel dankzij het IsoSpeed-systeem, maar met de Zipp-wielen konden we eindelijk meer technische wegen inslaan zonder bij elke impact je billen dicht te knijpen. Je profiteert ook van het surplus aan grip, dat je heel snel ervaart en die de fiets speelser maakt op de singletracks. Bastien verklapte ons eerder dat hoewel Zipp de focus legt op het verminderen van vermoeidheid, het vooral op vlak van grip is dat deze wielen uitblinken. Wij spreken hem zeker niet tegen.

Het is algemeen bekend dat uitstekende wielen het gedrag van een fiets kunnen veranderen en hem veel dynamischer kunnen maken (ah, de Syncros Silverton SL-wielen) maar we wisten niet dat het mogelijk was om het gedrag van de andere kant van het spectrum te verbeteren. De Zipp 101 XPLR blies ons echt weg en voor iedereen die zijn fiets comfortabeler of beter bestuurbaar wil maken, kunnen we ze alleen maar aanraden.

Als dat je doel is, moet je dan een verende voorvork of een 101 XPLR kiezen? De vraag rijst omdat in de Sram-familie de RockShox Rudy Ultimate en deze wielen min of meer dezelfde prijs hebben: 917 € voor de eerste, tussen 918 en 1023 € voor de tweede, afhankelijk van de configuratie.

Eén ding is zeker, als het alleen een kwestie van comfort voor de handen is, is de vork onverslaanbaar en hij zal de fiets niet afstompen bij versnellingen zoals de 101 XPLR-wielen. Daartegenover staan echter ook enkele nadelen: een duidelijke gewichtstoename (+ 600 à 700 g minimum), een luier en minder precies gedrag op de weg dan een stijve vork en een onderhoud dat moet worden uitgevoerd zoals bij het mountainbiken. Om nog maar te zwijgen van de looks die, naargelang van je standpunt, je gravelbike kunnen maken of kraken.

Daar tegenover bieden de Zipp-wielen een ander compromis: je verliest wat aan dynamiek, maar de grip is enorm en ze verbeteren ook het gedrag van de achtertrein, daar waar een voorvork niets aan kan doen. Het betekent ook minder onderhoud, een strakkere rijlijn en – als we de woorden van het merk mogen geloven want het is moeilijk dit zelf vast te stellen – een betere filtering van de kleine trillingen en dus minder vermoeidheid op het einde.

Conclusie

Onze ‘platisten’ zijn nog niet zo gek. Op het terrein zagen we dat het idee van een ‘platte velg’ niet universeel is, maar voor sommige praktijken is het echt zinvol. Met enduro en e-bikes voor de 3Zero Moto en gravel adventure voor de 101 XPLR richten deze Zipp-wielen zich op specifieke segmenten. Treed je daarbuiten, dan stoot je al snel op hun beperkingen. Maar binnen die segmenten blinken ze uit en brengen ze iets uniek. We kijken uit naar lichtere velgen, maar intussen juichen we het denkwerk van Zipp toe. Ze laten ons stilstaan bij de definitie van een “goed wiel”. Bovendien is hun follow-up van de MTB-wielen met de 2.0-versie lovenswaardig. Zipp slaagde erin kleine gebrekkigheden goed te maken en meer dynamiek te geven. Het maakt de wielen nog aantrekkelijker en zorgt ervoor dat ze op verschillende van onze persoonlijke e-bikes en endurofietsen binnen de redactie gemonteerd staan …

Meer info: www.sram.com/en/zipp