Duurtest | Drie seizoenen met de Shimano XT 12-speed

De Deore XT-groep, die zich in het gamma van Shimano netjes tussen de prestigieuze XTR en middenklasser SLX positioneert, wordt over het algemeen beschouwd als de groep die de beste prijs-kwaliteitverhouding biedt bij de Japanse gigant. Hij is dan ook vaak een uitstekende keuze. Maar is dit nog steeds het geval nu ook de XT-groep overgestapt is op 12 versnellingen? Dit is ons oordeel na drie seizoenen lang met hem onderweg te zijn geweest.

In 2019 deden we hetzelfde met de XTR 12-speed (www.vojomag.nl/duurtest-een-seizoen-met-de-shimano-xtr-12-speed), die groep presteerde toen vrijwel onberispelijk en maakte veel indruk op ons. Onnodig te zeggen dat er reikhalzend werd uitgekeken naar zijn kleine broertje, de Deore XT 12. Door ons, maar ook door het grote publiek dat altijd dol was op deze groep met een over het algemeen zeer interessante prijs-kwaliteitverhouding. In mei 2019 werd de XT 12-speed (codenaam M8100) officieel aangekondigd, tegelijkertijd met – en dat was een verrassing – de SLX 12-speed (M7100), die eigenlijk pas later werd verwacht. In dit artikel concentreren we ons op de XT 12 en wat deze gemeen heeft – of net niet – met de XTR 12, zowel op papier als in het veld. Wees gerust, een test van de SLX 12 is ondertussen ook aan de gang en zal later gepubliceerd worden.

Na onze duurtest maakte de XTR 12-speed onmiddellijk plaats voor de XT 12, die we op dezelfde testfiets monteerden, namelijk een zeer veelzijdige Ibis Ripmo (29″ met 145 millimeter veerweg achter en 160 voor). De Shimano XT-groep werd van oktober 2019 tot juni 2020 gedurende drie verschillende seizoenen op de proef gesteld. Het testterrein was zeer gevarieerd: van vlot bollende paden tot ruwe enduro’s, op droge en modderige ondergrond en dat alles zowel in de Benelux als in Frankrijk en Italië. Na afloop van de test stond er 1450 kilometer op de teller, enkele honderden kilometers meer dan tijdens onze test van de XTR 12.

Alvorens we onderdeel per onderdeel bespreken – inclusief de remmen; de nieuwe XT-wielen die zichtbaar zijn op onze foto’s zullen het onderwerp zijn van een aparte test – geven we eerst een korte samenvatting van de verschillen in prijs en gewicht tussen de XT en XTR 12-speed:

Prijzen en gewicht: XT 12-speed vs XTR 12-speed

Prijzen

Dit zijn de adviesprijzen voor elk onderdeel van de XT- en XTR-aandrijving met 12 versnellingen, telkens met dezelfde configuratie: enkel kettingblad met 32 ​​tanden, 10-51 cassette, I-Spec EV-shifter, ketting met 126 schakels, BSA-trapas:

• Crankstel: 157,49 euro (XT) / 398,99 euro (XTR)
• Kettingblad: 79,29 euro (XT) / 157,49 euro (XTR)
• Bottom bracket: 28,99 euro (XT) / 57,69 euro (XTR)
• Achterderailleur: 104,99 euro (XT) / 262,49 euro (XTR)
• Shifter: 62,99 euro (XT) / 136,49 euro (XTR)
• Ketting: 49,29 euro (XT) / 68,79 euro (XTR)
• Cassette: 167,99 euro (XT) / 388,49 euro (XTR)

Je ziet dat je meestal op iets meer dan het dubbele moet rekenen wanneer je van een XT-onderdeel op een XTR-onderdeel wilt overstappen. Wanneer we ons baseren op deze adviesprijzen, zou een complete XT-aandrijving met 12 versnellingen je 651 euro kosten, tegenover 1470 euro voor een XTR-aandrijving met 12 versnellingen. We kunnen dit echter in perspectief plaatsen, aangezien je – vooral op internet – goedkopere prijzen zult vinden waardoor het verschil in zekere mate wat minder groot wordt.

De remmen hebben we niet in dit overzicht opgenomen omdat deze geen deel uitmaken van de aandrijving. Ziehier de respectievelijke adviesprijzen:

• Remmen met 2 zuigers: XT: 136,49 euro (per stuk) / XTR: 269,99 euro (per stuk)
• Remmen met 4 zuigers: XT: 178,49 euro (per stuk) / XTR: 293,99 euro (per stuk)

Gewicht

Op prijsvlak is er dus een duidelijk verschil wanneer je overstapt van het ene model naar het andere. Is dat bij het gewicht ook zo? Nogmaals, laten we dit onderdeel per onderdeel bekijken!

Achterderailleur 12-speed (SGS-kooi): XT: 280 g / XTR: 245 g

Shifter 12-speed: XT: 133 g / XTR: 124 g

Ketting: XT: 255 g / XTR: 241 g

(Opmerking: de XTR-ketting was reeds met enkele schakels ingekort en daardoor enkele grammen lichter)

Crankstel (175 millimeter / kettingblad 32 tanden): XT: 645 g / XTR: 523 g

(Opmerking: het XT 8120-crankstel heeft een Q-Factor van 178 millimeter en een iets langere trapas, wat voor enkele grammen extra zorgt)

+ bottom bracket (niet op foto): XT: 76 g / XTR: 64 g

Cassette 10-51: XT: 469 g / XTR: 372 g

Je merkt dat bij bepaalde onderdelen het verschil slechts enkele grammen bedraagt (shifter, ketting) terwijl het verschil bij andere onderdelen veel groter is. Dat is vooral het geval bij het crankstel waar het XTR-exemplaar een goede honderd gram minder weegt dan het XT-exemplaar. Idem bij de cassette, wederom in het voordeel van het duurste model.

• XT 12-speed: 280 + 133 + 255 + 645 + 76 + 469 = 1858 g
• XTR 12-speed: 245 + 124 + 241 + 523 + 64 +  372 = 1569 g

Wanneer we alles bij elkaar optellen, dan komen we uit op 1858 gram voor een complete XT 12-speed aandrijving en op 1569 gram voor de XTR 12-speed. Een verschil van net geen 300 gram wanneer we rekening houden met de XTR-ketting die al was ingekort en de langere trapas van de XT-crankset. Dat verschil is voor de ene marginaal, voor anderen significant! Dat maakt iedereen voor zich uit natuurlijk …

Tijd nu voor onze indruk op het terrein:

XT 12-speed crankstel: sober en beschermd (maar niet genoeg)

Esthetisch gezien, kunnen we wel zeggen dat het XT-crankstel het tegenovergestelde is van de XTR! Terwijl de high-end grote broer in het oog springt, houdt de XT het soberder met zijn zwarte uiterlijk en kleine opschrift. We hadden wat meer durf misschien wel leuk gevonden – dit is uiteraard subjectief – maar het voordeel is dat dit crankstel op alle fietsen past, ongeacht hun kleur. Deze aanpak is trouwens al langer een kenmerk van de Deore XT.

Onze grootste klacht over de XTR 12-speed betrof de slijtage van de anodisatie van de traparmen. Om dit probleem op zijn nieuwe groep op te lossen, heeft Shimano de XT-cranks uitgerust met een transparante filmlaag. Het idee is goed – we vinden het ook op veel carbon crankstellen terug – maar de uitvoering is niet perfect. Het betreft een nogal minimalistische bescherming die alleen het vlakke oppervlak van de cranks bedekt en stopt bij de … randen.

Nu is het net aan die rand dat de transparante filmlaag door wrijving met de schoenen begint los te komen, en dat gebeurt snel, want na slechts twee uitstapjes zagen we dat de bescherming op de randen gehavend was. En nogmaals, onze belangrijkste tester heeft niet de neiging om constant met zijn schoenen tegen de traparmen te wrijven. Op andere testfietsen die zijn uitgerust met de XT-groep zien we vaak zelfs nog meer slijtage op dit punt, in sommige gevallen was het Deore XT-opschrift zelfs volledig verdwenen. Jammer.

Er is niet enkel een esthetisch verschil tussen de XT en XTR, ook een mechanisch. Net zoals het XTR-crankstel kiest ook het XT-crankstel voor een direct mount-systeem om het kettingblad op de rechtercrank te monteren. De kettingbladen zijn overigens compatibel tussen de verschillende series, van de Deore tot de XTR. Het verschil tussen de XTR en XT zit hem in het aandraaien van de linkercrank op de trapas. Op de XTR 12-speed volstaat een centrale schroef, terwijl de XT het klassieke systeem met drie schroeven behoudt (goed te zien op de foto van het bottom bracket iets lager in dit artikel), waarvan er één een specifieke sleutel vereist. Niets dramatisch, maar monteren duurt wat langer en is wat lastiger. We hadden hier dan ook graag het systeem met één schroef gezien.

Zoals bij elke 1x-aandrijving, hebben de tanden van het kettingblad een specifiek profiel dat bedoeld is om de ketting in alle omstandigheden op zijn plaats te houden. Op het terrein is dat ook het geval. Nooit sprong de ketting van het kettingblad, zelfs niet op ruige enduropaden. En ook aan het einde van onze test, wanneer slijtage mogelijk de efficiëntie van het systeem zou kunnen beïnvloeden, kregen we nooit te maken met een aflopende ketting. Toch geven we er nog steeds de voorkeur aan om een chainguide te monteren – zeker in wedstrijden – om het risico helemaal tot nul te herleiden.

MT800-bottom bracket: slijtvaster dan gedacht

Op een mountainbike hoort de trapas in de categorie slijtonderdelen, net zoals bijvoorbeeld de remblokken of de ketting. De bottom brackets van Shimano hebben een goede reputatie en net zoals dat bij het XTR-exemplaar het geval was, stelde ook het XT-exemplaar ons niet teleur. Na onder meer een winter met veel modder, menigvuldige poetsbeurten en met 1400 kilometer op de teller krassen de lagers nog altijd niet en zijn ze nog steeds goed voor de dienst!

XT 12-speed shifter: opnieuw zijdezacht schakelen

Samen met de cranks die gevoelig zijn voor wrijvingen, was de shifter het tweede punt waardoor de XTR 12-speed geen perfecte score behaalde. Op de XTR had de shifter een vrij harde feeling waardoor het leek alsof je een extra inspanning moest leveren om te schakelen. Niets onoverkomelijk, maar op lange termijn wel vermoeiend, zeker op een heuvelachtig rondje waarin je enkele honderden keren moet schakelen. Gelukkig staat de XT 12-speed synoniem voor de terugkeer van het zijdezachte gevoel.

De XT 12-shifter schakelt dus soepeler dan die van de XTR en gelukkig net zo precies. Het is tevens mogelijk om drie versnellingen tegelijk kleiner te schakelen, of twee zwaarder … maar enkel met de duim! De kleinste van de shifters werkt in beide richtingen en kan dus ook met de wijsvinger bediend worden (om continu te schakelen is dit geweldig, dankjewel Shimano), maar met die shifter kan je wel slechts één kransje tegelijk zwaarder schakelen. Verrassend, maar dat is ook het geval op de XTR 12-speed.

We blijven nog even bij de kleine hendel, die een detail achterwege laat dat wel aanwezig is op de XTR-shifter, namelijk een rubber insert aan de duimzijde die plaatsmaakt voor groefjes. Wie zonder handschoenen rijdt, zal misschien het verschil voelen, maar met handschoenen (en lange vingers) voel je geen verschil, ook niet qua grip. Net als bij de XTR is er een rubberen insert aanwezig op de grote hendel van de XT.

De nieuwe generatie Shimano-remmen – met een dubbel contactpunt op het stuur – ging gepaard met een nieuwe standaard om de shifter rechtstreeks op de rembeugel te monteren: I-Spec EV. Onze ervaring leert dat dit de beste oplossing is wanneer je een Shimano 12-speed aandrijving monteert en wanneer je beschikt over de nieuwste generatie Shimano-remmen. De XTR en XT 12-shifters mogen dan ook wel in een beugelversie bestaan, toch is het niet handig om deze te laten samenleven met de twee contactpunten van de remhendel die veel ruimte op het stuur innemen. In dat geval kan je de shifter immers moeilijk monteren op de plaats waar jij dit het liefste hebt. De I-Spec EV is in dat geval een betere keuze en biedt meer aanpassingsruimte, zowel zijdelings als in de hoogte.

XT 12-speed achterderailleur: efficiënt maar veel wrijving

Nauwkeurig, stijf, superefficiënt onder belasting: de XTR-derailleur heeft op zijn zachtst gezegd indruk op ons gemaakt. En het goede nieuws is dat de XT 12 daar niet voor onderdoet! Het feit dat we met de XT een trapje lager staan in het gamma, merk je absoluut niet. Om eerlijk te zijn, moeten we er wel bijvertellen dat de aandrijving en wij geen al te beste start namen, want de feeling haalde niet het niveau van de net daarvoor getest XTR-groep. Dit lag aan meerdere factoren: de Q-factor van het crankstel was te groot (wat we niet meteen beseften) en de derailleurkabel zat niet optimaal, wat samen resulteerde in een minder dan perfecte kettinglijn en te veel wrijving van de kabel in het kabelomhulsel. Eens opgelost, vonden we het gevoel van de XTR 12 terug.

De Shimano 12-speed is heel gemakkelijk bij te regelen. De spanning hoeft niet chirurgisch nauwkeurig te zijn om de overbrenging effectief te laten zijn en hij raakt ook niet snel ontregeld. Aan de achterkant van de kooi zit net zoals op de XTR een kleine indicator die aangeeft op welke hoogte de tanden van het grootste kransje zich moeten bevinden, zodat je makkelijk de afstand tussen het bovenste derailleurwieltje en de cassette kunt regelen.

De XT 12 houdt er wel van om op het terrein ruw aangepakt te worden. Dit is precies waarom Hyperglide + werd ontworpen: om aan het schakelen onder belasting te weerstaan. En hij doet dat zonder verpinken. We hoeven dus nooit bang te zijn dat we alles naar de verdoemenis helpen. Ook wanneer je naar een zwaardere versnelling schakelt, werkt de XT 12 uitstekend. Kortom, enkel goed nieuws over de derailleur, of toch bijna …

Want op een dag kregen we tijdens een lange endurorit in Italië toch te maken met een klein probleempje. Schakelen ging plots heel slecht, allemaal vergezeld door een abnormaal geluid. Eenmaal van de fiets merkten we inderdaad een probleem: de ketting hing nog steeds op zijn plaats maar stond niet meer onder spanning. Bij het schakelen van het grootste kransje naar een kleiner was de derailleurkooi op zijn plaats blijven staan.

Na wat speurwerk bleek dat het probleem tegelijkertijd heel simpel als vervelend is. Het is immers al voldoende dat de kleine rollenkoppeling die zich in het wrijvingsmechanisme van de kooi bevindt (die moet voorkomen dat de kooi te veel beweegt bij een grote impact, wat dan weer een aflopende ketting kan veroorzaken) niet voldoende gesmeerd om veel wrijving te veroorzaken. Het betreffende mechanisme loopt dan vast waardoor de kooi niet meer beweegt of met veel moeite. Gelukkig is het een kleintje om opnieuw vet aan te brengen aan de buitenkant van de rollenkoppeling of om deze te vervangen (moest hij bijvoorbeeld verroest zijn). Let op, je dient wel een ​​specifiek vet te gebruiken (referentie: Y04120800 of Y04121000). We hebben het zelf getest met gewoon vet en kwamen tot de conclusie dat dat niet hielp. We willen je aanraden om dit kleine onderdeel goed te soigneren en preventief te voorzien van nieuw vet om later problemen te voorkomen.

Op de XTR-derailleur hebben we hier nooit problemen mee gehad – misschien omdat we die in de zomer hebben getest en hij minder wasbeurten heeft moeten ondergaan – maar we zagen het probleem wel opduiken op andere testfietsen die zijn uitgerust met een XTR 12-speed derailleur. Het is dus geen specifiek euvel van de XT 12-derailleur.

XT 12-speed cassette: alles goed

Een aandrijving is meer dan enkel een derailleur en is niets zonder een cassette. De tandprofielen en speciaal gepositioneerde schakelhellingen spelen een essentiële rol bij precies en snel schakelen. Bij de XTR 12-cassette zijn de drie grootste kransjes uit aluminium, op de XT 12-cassette zijn er dat slechts twee, herkenbaar aan hun zwarte kleur. Esthetisch verouderen deze kransjes niet het mooist, maar mechanisch zijn de tanden aan het einde van deze duurtest nog in zeer goede staat.

Shimano heeft tot onze grote vreugde de schakelstappen van de XTR-cassette behouden op de XT-cassette. Voor ons zijn deze schakelstappen perfect, met telkens een sprong van zes tanden tussen de laatste vier kransjes (33-39-45-51). Sram en zijn Eagle nemen vanaf de 28 een andere richting, namelijk 32-36-42-50 (en nu zelfs 52 in plaats van 50). Bij Sram eindig je dus met een sprong van maar liefst 8 tanden. De complete Shimano-schakelstappen zijn als volgt: 10-12-14-16-18-21-24-28-33-39-45-51. Die van de Sram Eagle: 10-12-14-16-18-21-24-28-32-36-42-50 (of 52). Op het terrein is het verschil van een tand (op het grootste kransje) tussen de Shimano- en Sram-cassettes zo goed als onmerkbaar, behalve voor de puristen onder ons. Ben je toch niet helemaal tevreden, dan kan je middels een ander kettingblad toch ofwel groter, ofwel kleiner trappen. Een 32 of 34 vooraan wordt vaak als het ideale compromis beschouwd, maar op deze XT-groep heb je de keuze uit kettingbladen van 28 tot 36 tanden (30 tot 38 op de XTR).

Met een kleinste kransje van 10 tanden – dat te klein is voor de conventionele freewheelbody – kon Shimano niet anders dan een nieuwe standaard te ontwikkelen, net zoals Sram deed met de XD. Zo ontstond de Micro Spline, ingehuldigd met de XTR 12. Sindsdien zijn er drie andere Shimano 12-speed groepen uitgebracht en heeft de Japanse gigant de toegang tot zijn licentie voor naaffabrikanten vergemakkelijkt. Dat moet helpen om de Micro Spline-standaard wijd te verspreiden, en dat is goed.

Herinner je je trouwens die kleine ring die achter de XTR-cassette was geplaatst, waarvan de afwezigheid gekraak zou kunnen veroorzaken? Nou, hij zit ook op de XT maar nu zit hij direct op de cassette vast. We weten nog steeds niet precies waar hij voor dient, maar hij is er wel … Wees voorzichtig, hij komt na verloop van tijd los. Verlies hem niet of vergeet hem niet op de freewheelbody bij een onderhoudsbeurt!

XT 12-speed ketting: nog goed voor de dienst

Net als het bottom bracket is ook de ketting een slijtonderdeel. Toch hebben we nooit onze reserveschakels moeten bovenhalen. Na 1400 kilometer in zeer wisselende omstandigheden vertoont de XT-ketting volgens onze Park Tool nog geen 0,5% slijtage. Op het eerste zicht zou de ketting dus zonder problemen nog zoveel kilometers moeten kunnen verslinden. Onthoud dat voor een optimale werking met de cassette, het absoluut noodzakelijk is om de montagerichting te respecteren, namelijk met de letters naar buiten gericht.

Remmen: foutloos

Onze duurtest heeft bevestigd wat we al langer wisten van de XT-remmen. Deze versie met vier zuigers is ergonomisch, krachtig maar goed doseerbaar, betrouwbaar en de remblokjes hebben een lange levensduur. Foutloos dus.

Dat geldt ook voor de versie met 2 zuigers, die we op andere fietsen hebben getest met een veerweg van 120 millimeter. Deze zijn uiteraard minder krachtig dan de 4-zuigerremmen, maar in crosscountry en marathon, zelfs met de nodige hoogtemeters, moeten ze in alle omstandigheden voldoende zijn voor bikers tot 80 kilogram. Ons wisten ze in ieder geval te overtuigen.

Verdict

Je zult het na het lezen van deze duurtest al wel begrepen hebben dat we als een blok gevallen zijn voor de nieuwe Shimano XT 12-speed groep, en dat ondanks enkele onvolmaaktheden. Zo zijn de cranks nog steeds te gevoelig voor slijtage en heeft het wrijvingsmechanische van de kooi zijn grillen. Deze foutjes zijn echter niet onoverkoombaar en de vele kwaliteiten doen dit al snel vergeten. Alles is eenvoudig bij te regelen, ultra-efficiënt, veelzijdig, betrouwbaar, duurzaam en met een bijzonder interessante prijs-kwaliteitverhouding. De XT 12-speed moet dan ook niet onderdoen voor zijn prestigieuze broer, de XTR 12. Deze laatste groep blijft natuurlijk interessant voor wie op zoek is naar een lichte groep maar puur qua werking zit er weinig verschil op beide groepen. En dat is misschien wel het mooiste compliment dat we kunnen geven aan deze XT 12-speed.

Meer info via bike.shimano.com